Invloed op gemeentelijke plannen

Hoe je invloed kunt uitoefenen op de gemeentelijke omgevingsvisies en -plannen is heel duidelijk uitgelegd in de wegwijzer op de website Samenvooronzeleefomgeving.nl van de samenwerkende natuur- en milieuorganisaties. Daar kun je lezen hoe de Omgevingswet in elkaar zit en hoe je lokaal invloed kunt uitoefenen op de omgevingsvisie, het omgevingsplan en omgevingsvergunningen. Er is een stappenplan opgenomen met uitleg over verschillende manieren om invloed uit te oefenen. Het kan heel goed zijn dat je in een vroeg stadium al veel van je ideeën kunt delen en dat ze ook door de gemeente worden verwerkt in de Omgevingsvisie en het Omgevingsplan.

Wat doet de gemeenteraad?

De gemeenteraad stelt omgevingsplannen vast. Hierin geeft de gemeente functies aan locaties en worden juridische regels voor activiteiten in de fysieke leefomgeving beschreven. De gemeenteraad heeft daardoor veel invloed op bijvoorbeeld de locaties van industriële en agrarische bedrijven (bijvoorbeeld stallen) en grote evenementen (ook in de natuur).
Een gemeenteraad kan enkel met een meerderheid een plan vaststellen. Dat gaat vaak in stapjes, tijdens voorbereidende bijeenkomsten zoals een ‘politieke markt’, ‘politieke ronde’ of ‘politieke avond’. Het vaststellen van een plan is dan vaak een hamerstuk in de raadsvergadering.
Lees meer over de rol van de gemeenteraad.

Wanneer moet ik beginnen met de gemeenteraad te praten en hoe doe ik dat?

Misschien heb je al vroeg geprobeerd ideeën te delen over de Omgevingsvisie en het Omgevingsplan. Maar nu worden in je gemeente activiteiten en besluiten aangekondigd die volgens jou onvoldoende rekening houden met de belangen van de natuur. Ook daarop kun je in een vroeg stadium proberen invloed uit te oefenen, dus voordat het besluit wordt genomen. Je hebt dan soms de beste kansen. (Lees hier meer over wat een besluit is.) Wil je invloed uitoefenen, dan moet je er dus op tijd bij zijn. Je kunt invloed uitoefenen door bijvoorbeeld:
- een brief te schrijven naar de gemeenteraad,
- in te spreken op een vergadering van de raadsvergadering of commissievergadering,
- de pers te informeren,
- samenwerking te zoeken met een raadslid dat jouw standpunt deelt en zich hiervoor hard wil maken, bijvoorbeeld door andere raadsleden erover te benaderen en moties in te dienen.
Zoek brede steun. De aanpak die wij aanraden is om altijd met alle partijen ten minste een gesprek te voeren, al is het maar om te begrijpen hoe ze er in staan. Dan kan je hen in persoon uitleggen waar je voor opkomt. Dat is vaak beter dan bijvoorbeeld te focussen op een oppositiepartij die misschien te weinig invloed heeft.
Daarnaast is het goed om jouw visie op de zaak toe te lichten bij partijen in de raad die opkomen voor de natuur (dit kunnen allerlei partijen zijn, zoals een lokale belangenpartij of een landelijke zoals de Partij voor de Dieren).  Je kan hen je verhaal te vertellen en ze proberen voor je te winnen. Deze raadsleden kunnen jou dan weer informeren als er in de gemeenteraad of raadscommissies zaken aan de orde komen die van belang zijn.

Als je weet dat een plan van de raad op een bepaalde vergadering wordt besproken, dan kun je de griffie van de gemeenteraad bellen en vragen wanneer jouw onderwerp op de agenda staat. Ook kan de griffie je de weg wijzen in het raadsinformatiesysteem. Dit is per gemeente anders ingericht. Lees hier meer over wat de griffie doet.

Hoe kom ik aan informatie?

De gemeenteraad stelt nooit zomaar een plan op, dat wordt voorgekookt door het college en de ambtenaren. Deze informatie is niet per se openbaar. Dat betekent dus dat het nuttig kan zijn om een Woo-verzoek in te dienen. Woo staat voor Wet open overheid. Met een Woo-verzoek moet de overheid informatie openbaar maken. Dit is vooral zinnig als je het idee hebt dat een plan al toegezegd is aan ondernemers of initiatiefnemers. Jij staat dan als burger buiten spel, maar je kunt wel aan meer informatie komen.
Ook kan het zijn dat de gemeenteraad in het geheim vergadert, een deel van de vergadering is dan besloten. Soms is daar een goede reden voor, bijvoorbeeld wanneer het gaat over grondaankopen. Door daraover niet openbaar te spreken wordt marktverstoring en prijsstijging van de grond voorkomen. Maar soms probeert de gemeenteraad bepaalde dingen buiten beeld te houden. In zo'n geval kun je een Woo-verzoek indienen bij de gemeenteraad. Dat zal dan door het college worden afgehandeld. De uitkomst is ook best vaak vooraf al in te schatten: het blijft geheim. Maar je kan dan wel naar de rechter. En dat is een ander verhaal. Een Woo-verzoek is meteen een verzoek om opheffing van geheimhouding.

Hoe kan ik mijn verhaal breder bekend maken?

Je staat extra sterk als je jouw standpunt niet alleen verkondigt. Zijn er andere burgers, lokale clubs of organisaties die jouw standpunt steunen? Zoek dan samen de aandacht!
Het kan heel zinvol zijn om je doelen en acties bekend te maken bij het grotere publiek. Daarmee kun je meer steun verkrijgen en zo meer gewicht in de schaal leggen. Vooral de lokale media (kranten, nieuwssites) zijn vaak bereid over je te schrijven of zelfs een video-item te maken. Zorg ervoor dat de lokale media op de hoogte zijn van je standpunt en daarover publiceren, bijvoorbeeld via een kort interview. Bereid je verhaal goed voor.  

Toon en inhoud van je verhaal

Pas de toon en inhoud van je verhaal aan bij de instantie waarvoor het is bestemd (raad, college, ambtenaar). Leef je in in hetgeen voor hen belangrijk is. Bedenk of je een bepaalde ontwikkeling wilt tegenhouden of dat beperken of bijsturen ook een optie is.
Let op: voor de rechter moet je je verhaal anders vertellen dan voor raadsleden, wethouders en ambtenaren!

Participatie

In de Omgevingswet is aangegeven dat het bestuursorgaan in een besluit moet vermelden of participatie mogelijk is gemaakt ('participatie' betekent inbreng vanuit de samenleving). Het organiseren van participatie zelf is niet verplicht, behalve in specifieke gevallen. Van het participatietraject moet je niet teveel verwachten. Het participatietraject kan wel mogelijkheden bieden om je mening naar voren te brengen in het politieke en publicitaire veld. Weeg je boodschap goed af.

Als het plan is vastgesteld

Als uiteindelijk de gemeenteraad een plan heeft vastgesteld, volgt de uitgebreide procedure (de UOV, oftewel uniforme openbare voorbereidingsprocedure). Die begint met de mogelijkheid een zienswijze in te dienen. Vervolgens krijg je de kans om beroep in te stellen bij de bestuursrechter. Die kan (delen van) het plan vernietigen. Lees hierover verder op de pagina Stappen zetten.

Wat wordt door de provincie bepaald?

Plannen kunnen worden gemaakt en ingediend op verschillende manieren en bij verschillende instanties (provincie, gemeente, Rijksoverheid). De provincie bepaalt bijvoorbeeld of steden en dorpen kunnen uitbreiden en waar bedrijventerreinen mogen worden aangelegd. Ook wijst de provincie locaties aan voor wegen, spoorwegen, industriegebieden, agrarische gebieden, natuurgebieden en recreatieve voorzieningen. Het belangrijkste instrument dat provincies tot hun beschikking hebben is de omgevingsverordening. Onder de Omgevingswet moet elke provincie verplicht één omgevingsverordening vaststellen die bestaande verordeningen (denk bijvoorbeeld aan de landschapsverordening, de milieuverordening, de ontgrondingenverordening of de provinciale ruimtelijke verordening) samenvoegt en vervangt.

Hoe zit het met de provinciale omgevingsverordening?

Een omgevingsverordening bevat verschillende soorten regels. In de omgevingsverordening staan bijvoorbeeld regels die activiteiten van burgers en bedrijven reguleren, maar ook regels die niet rechtstreeks gericht zijn tot burgers en bedrijven, zoals omgevingswaarden waarmee de provincie de kwaliteit kan vastleggen die ze voor de fysieke leefomgeving wil bereiken. De provincie kan daarnaast ook instructieregels opnemen in de omgevingsverordening over bijvoorbeeld de inhoud en motivering van een omgevingsplan van de gemeente. Het omgevingsplan van de gemeente dient vervolgens in overeenstemming te zijn met de door de provincie gegeven instructieregels.